ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ႐ႈေထာင့္မွ ဗီဇဆင့္ပြားျခင္း (Gene Duplication)

 ဗီဇဆင့္ပြားျခင္း ျဖစ္ေပၚပံု

                ဗီဇဆင့္ပြားျခင္း ျဖစ္စဥ္သည္ ဒီအန္ေအတစ္ခုတည္းတြင္ ခၽြတ္စြပ္တူညီေသာ (သို႔) မူကြဲဗီဇ အစံုမ်ား မွားယြင္းပြားမ်ားမိျခင္း ျဖစ္သည္။ ခႏၶာဆဲလ္ႏွင့္ မ်ိဳးဂမိဆဲလ္ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးတြင္ ဗီဇဆင္ပြားမႈ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ခႏၶာဆဲလ္တြင္ ျဖစ္ေပၚေသာ ဗီဇဆင့္ပြားမႈသည္ ေနာက္မ်ိဳးဆက္ကို ဆက္လက္ သယ္ေဆာင္မည္မဟုတ္ေပ။ သို႔ေသာ္ မ်ိဳးဂမိဆဲလ္တြင္ ျဖစ္ပြားေသာ ဗီဇဆင့္ပြားမႈမ်ားမူ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားတြင္ ဆက္လက္ သယ္ေဆာင္လာမည္ ျဖစ္သည္။ ဗီဇတစ္ဆပါေသာ ဂမိဆဲလ္မ်ား ျဖစ္လာရန္ ဗီဇႏွစ္ဆပါေသာ ဂမိဆဲလ္ေလာင္းမ်ားက မိုင္ယိုးဆစ္ ဆဲလ္ကြဲနည္းျဖင့္ ပြားရသည္။ မိုင္ယိုးဆစ္ ဆဲလ္ကြဲနည္းတြင္ မူကြဲ ခ႐ိုမိုဆုမ္း အစုံခ်င္း ဗီဇမ်ား လဲလွယ္ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ တခါတရံတြင္ အေဝမတည့္ေသာ ဗီဇအလဲအလွယ္ (Unequal Crossing Over) ျဖစ္စဥ္မ်ိဳး၌ ခ႐ိုမုိဆုမ္းတစ္ခုက ဗီဇ အမ်ိဳး ၁ဝဝ အလဲအလွယ္ လုပ္ခ်ိန္တြင္ ေနာက္ တစ္ခုက ဗီဇ အမ်ိဳး ၁၂ဝ အလဲအလွယ္ လုပ္သည္ ဆိုပါစို႔။ ျဖစ္လာမည့္ ဂမိဆဲလ္ႏွစ္ခုအနက္ တစ္ခုသည္ ဗီဇအခု ၂ဝ ဆံုး႐ႈံးသြားၿပီး ေနာက္တစ္ခုတြင္ ႐ွိၿပီးသား ဗီဇအမ်ိဳး ၂ဝႏွင့္ ဆင္တူေသာ ဗီဇ ၂ဝ အပို ပါ႐ွိလာၾကသည္။

ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္႐ႈေထာင့္

                ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္ ႐ႈေထာင့္မွ ၾကည့္လွ်င္ ဒီအန္ေအ တစ္စံုတည္းတြင္ မူကြဲဗီဇ ႏွစ္စံုစီ ႐ွိေနျခင္းသည္ ထူးျခားသည္။ ဗီဇ႐ွင္ သက္႐ွိအေနျဖင့္ မူကြဲ ႏွစ္စံု႐ွိေန၍ အပိုတစ္စံုသည္ သဘာဝ၏ ေ႐ြးခ်ယ္မႈ ဖိအားမွ ကင္းလြတ္လ်က္ ႐ွိသည္။ အဆိုပါ ဆင့္ပြားထားေသာ ဗီဇတို႔ ေဖာက္ျပန္ေျပာင္းလဲခ်ိန္၌ ဗီဇ႐ွင္သက္႐ွိကို မထိခိုက္ေစေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ၎ဗီဇသည္ ပံုမွန္အလုပ္႐ွိေသာ ဗီဇထက္ လ်င္ျမန္စြာ ဗီဇေဖာက္ျပန္မႈမ်ားကို စုေဆာင္းႏိုင္သည္။

                ဗီဇဆင့္ပြားျခင္းသည္ ဆင့္ကဲျဖစ္စဥ္တြင္ အေရးပါေသာ က႑႐ွိသည္ဟု မွတ္ယူရသည္။ ဗီဇဆင့္ပြားၿပီး ဒီအန္ေအသည္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် သံုးမ်ိဳး႐ွိသည္။ ဆင့္ပြားဗီဇသည္ ပ်က္ယြင္းေပ်ာက္ကြယ္သြားျခင္းျဖစ္ႏိုင္သည္။ သို႔မဟုတ္ ဗီဇေဖာက္ျပန္မႈမ်ား ျဖစ္လာၿပီး မူကြဲပ႐ိုတင္းသစ္မ်ား၏ သတင္းမ်ားကို သိုေလွာင္ေပးလိမ့္မည္။ သို႔မဟုတ္ ဆင့္ပြားဗီဇႏွင့္ မူလဗီဇတြင္ သတင္းအခ်ိဳ႕ ပ်က္စီးသြားၿပီး ႏွစ္ခုေပါင္း ေဆာင္႐ြက္မွ ျပည့္စံုေသာ ပ႐ိုတင္း ထုတ္ႏိုင္သည့္ အေျခအေနမ်ိဳး ေရာက္လာသည္။

အယူအဆ၏ ႐ွင္းလင္းႏိုင္စြမ္း

                ဤျဖစ္စဥ္သည္ ကၽြႏ္ုပ္တို႔ ေတြ႔ျမင္ရေသာ ပ႐ိုတင္းထုတ္လုပ္မႈ ျဖစ္စဥ္မ်ား၌ ပ႐ိုတင္းတစ္မ်ိဳးအတြက္ အစိတ္အပိုင္း အသီးသီးကို ဗီဇမ်ားစြာမွ ထုတ္လုပ္ရျခင္းကို ႐ွင္းျပေပးႏိုင္သည္။ (ဥပမာ alpha Globin ႏွင့္ beta globin တို႔သည္ စုေပါင္းအလုပ္လုပ္မွရသည္။ သို႔ျဖစ္၍ alpha ႏွင့္ beta ဗီဇတို႔သည္ နဂိုက ျပည့္စံုေသာ မူလဗီဇႏွင့္ ဆင့္ပြားဗီဇမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ၎တို႔သည္ ေနာင္အခါ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား ဆံုး႐ႈံးၾက၍ ႏွစ္ခု ျဖည့္ဖက္ျပဳၾကမွ အလုပ္လုပ္ႏိုင္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္သာ alpha ႏွင့္ beta ပ႐ိုတင္းတို႔ စုေပါင္း လုပ္ေဆာင္ၾကျခင္း မည္၏။) ထို႔အျပင္ ဆင္တူေသာ ပ႐ိုတင္းမ်ား၏ သတင္းကို သိမ္းေသာ ဆင္တူဗီဇအုပ္စုမ်ား (Gene Family) ႐ွိေနမႈကို ႐ွင္းျပႏိုင္သည္။

 (ဥပမာ Alpha Globin Family တြင္ အနည္းငယ္ ကြဲလြဲေသာ Zeta ႏွင့္ Alpha မူကြဲဗီဇမ်ားကို ေတြ႕ရႏိုင္သည္။ ပ႐ိုတင္းအတြက္ သတင္းမ်ား သိမ္းေသာ္လည္း အဆိုပါသတင္းကို မထုတ္ေဖာ္ႏိုင္ေသာ Beta Globin Family မွ Psi-beta ဗီဇ႐ွိေနမႈကို ဆင့္ပြားဗီဇ ပ်က္ယြင္းျခင္းျဖစ္စဥ္ ျဖင့္ ေျဖ႐ွင္းျပႏိုင္သည္။) ဆင္တူေသာ တည္ေဆာက္ပံု႐ွိၿပီး လုပ္ငန္းစဥ္ ကြဲထြက္ေသာ ပ႐ိုတင္းမ်ား ျဖစ္တည္မႈကို ႐ွင္းျပႏိုင္သည္။ (ဥပမာ ဝင္႐ိုးစြန္းသမုဒၵရာမ်ားတြင္ေနေသာ ေရခဲငါး၌ အစာေခ်ပ႐ိုတင္းႏွင့္ ဆင္တူေသာ ေရခဲမႈကာကြယ္သည့္ ပ႐ိုတင္း။)

Ref: http://en.wikipedia.org/wiki/Gene_duplication

(Kyaw Zwar Lynn)